वन्ह म्हणजे वन्हचं वहन नाही
वन्ह म्हणजे वन्हचं वहन नाही!
खान्देशी खाद्य पदार्थातील खापरा वरची पुरण पोळी ही जशी खाद्य संस्कृतीचीं महाराणी आहे. तस खान्देशातील वन्ह ही कला लोकंकालांचीं महाराणी आहे. धुळे, जळगाव, नंदुरबार जिल्ह्यात यां कलेला वन्ह किंवा सोंग म्हणतात. नाशिक जिल्ह्यात भवाडा म्हणतात तर पालघर जिल्ह्यात यां कलेला बोहाडा म्हणतात.
ई स 1972 पूर्वी वन्ह हाच शब्द प्रचलित होता. पण 1972 नंतर वन्ह या कलेला वहन असा शब्द वापरला जाऊ लागला. वन्ह यां शब्दाला वहन म्हणणं हा भ्रष्ट शब्द प्रयोग आहे. वहन आणि वन्ह हे समान अर्थी शब्द नाहीत. वहन म्हणजे वाहून नेणे तर वन्ह म्हणजे सोंग नकल असा अर्थ आहे.
मग वन्ह यां शबदला वहन हा शब्द प्रयोग आला कुठून?
ई स 1972 मध्ये *लोक प्रभा* अंकाचा एक पत्रकार जळगावला गेला. निमित्त होतं रामरथ यात्रेच वृत्त संकलन करण्याच. तिथं त्याने पहिल्यांदा वन्ह शब्द ऐकला. राम रथ यात्रेत दर वर्षी ही वन्ह निघतात. तेंव्हा त्या मुंबईच्या पत्रकारानें तिथल्या लोकांना प्रश्न विचारला, “वन्ह म्हणजे कांय?” याच उत्तर कोणालाच देता आलं नाही. मग त्या पत्रकारनें स्वतःच डोकं चालवील. समाजा हनुमानाच्या वेषात एक माणूस नृत्य करत आहे. म्हणजे हनुमान ही भूमिका, आणि ही भूमिका वाहून नेणारा नट हे त्या हनुमानाच वाहन, म्हणजे वहन. वहन हां मूळ मराठी शब्द आणि त्याचा अहिराणीत अपभ्रश झाला वन्ह. त्या पत्रकाराने लावलेला हा अर्थ सपशेल चुकीचा होता. पण तों मुंबईचा माणूस आपण खान्देशी माणसा पेक्षा नक्किचं हुशार असणार. मराठी अभिजन वर्गाची भाषा, तर अहिराणी अडानी लोकांची भाषा. खान्देशी अडानी लोकांनी अभिजन मराठी भाषेतील, शुद्ध वहन शब्दाचा अपभ्रश करून अडानी लोकांच्या अहिराणी भाषेत वहनचा वन्ह करून टाकला. असा मूर्ख विचार करून आम्ही वन्ह च्या जागी वहन बोलायला लिहायला सुरवात केली. ही आमची बुद्धी. आम्ही नेहमी मुंबई पुण्याच्या लोकपेक्षा स्वतःला दुय्यम दर्जाचे, हलक्या प्रतीचे समजतो आणि असे अनर्थ करून बसतो.
अहिराणी भाषा ही जगातील श्रीमंतभाषा
खरं तर अहिराणी भाषा ही जगातील श्रीमंतभाषा आहे. अहिराणीचा जेवढा शब्द साठा आहे तेवढा शब्द साठा इंग्रजी, हिंदी, मराठी भाषेचा नाही. अहिराणी भाषा ही यां तीनही भाषा पेक्षा अधिक जुनी भाषा आहे. पण आपल्या अज्ञाना मुळे आपण अहिराणीला हलक करून ठेवतो. आत्मविश्वास नसलेले अज्ञानी लोक गुलामगिरी वृत्तीचे असतात. तें स्वतःला इतरांपेक्षा हलके समजतात. अशा उत्तम बन्सी गहू धारक लोकांच्या पेक्षा बोलके लोक बोन्डे चढ्या भावाने विकून निघून जातात.
खरं तर वन्ह हा शुद्ध अहिराणी शब्द आहे. त्याचा सादा सरळ अर्थ सोंग किंवा सोंगे असा आहे. पण त्याचा वहन असा चुकीचा शब्द प्रयोग करून अनर्थ करून टाकला आहे.
मग तें पत्रकार महोदय वृत्त संकलन करून मुंबईला निघून गेले. तिथं जाऊन त्यांनी लोकप्रभेत हे वृत्त छापले. त्यात लिहिले, वन्ह हा खांदेशातील लोककलेचा उत्तम प्रकार आहे. अहिराणी वन्ह हा शब्द मराठी वहन शब्दाचा अपभ्रश आहे. झालं ही बातमी खांदेशातील खेड्यापाड्यात पसरली आणि सर्वं खान्देशभर लोक वन्ह शब्दा ऐवजी वहन शब्द वापरायला लागले.
एका श्रीमंत भाषेतील चांगल्या शब्दाचा मुडदा पाडला. हे असं झालं बघा, पाय चांगला होता, पण कोणी तरी अर्धवट डॉक्टर आला आणि त्याने चांगला पाय कापून तिथे संवेदना हीन लाकडी पाय बसवीला.
माझी विनंती आहे खान्देशी बांधवाना, वन्ह हाच शब्द बरोबर आहे. वहन यां शब्दाचा वन्ह शब्दासी काहीही संबंध नाही. आज पासून कोणीही वहन हां चुकीचा शब्द न वापरता वन्ह असाच शब्द बोलावा लिहावा. तों मूळ शुद्ध अहिराणी शब्द आहे. उगाच अहिराणी शब्दाची मोडतोड करू नका.
1 thought on “वन्ह म्हणजे वन्हचं वहन नाही”